การอบรม “การใช้การ์ตูนสร้างสรรค์ พัฒนาสื่ออ่านสร้างสุข เพื่อเด็กในชุมชนท้องถิ่น”
ก่อนอื่นต้องขอแสดงความชื่นชมในความตั้งใจเรียนรู้เทคนิคการวาดการ์ตูน และสร้างสรรค์สื่อการเรียนรู้ที่มีไอเดียให้คิดต่อยอดได้มากมาย หลายคนเมื่อเข้ารับการอบรมในวันแรก ดูเหมือนจะมีพื้นฐานการวาดภาพการ์ตูนไม่มากนัก บางคนก็ยังดูงง ๆ กับการอบรมครั้งนี้ หลายคนคิดว่า มานั่งฟังบรรยาย เหมือนการอบรมที่ผ่าน ๆ มา
แต่เมื่อการอบรมสิ้นสุดในวันที่สอง จึงได้เห็นชิ้นงาน สื่อการเรียนรู้ ที่เกิดจากคิด วาด ปะติด ประดิษฐ์ด้วยตนเองแล้ว ผมสังเกตเห็น คุณครูทุกคนต่างเก็บผลงานของตนเองอย่างทะนุถนอม ย่อมบ่งบอกถึงความสุข และความตั้งใจที่ได้รับจากการสร้างสรรค์ครั้งนี้
สิ่งที่คนทั่วไปมักคิดว่าจะเป็นอุปสรรคในการอบรม คือ คุณสมบัติของคุณครูมาจากสหสาขา (ไม่จำเพาะต้องมีพื้นฐานทางศิลปะ เช่น ครูผู้สอนภาษาอังกฤษ ภาษาไทย คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์) อาจเป็นข้อด้อยที่ทำให้เรียนรู้วิธีวาดการ์ตูนยากขึ้น แต่สิ่งที่ผมเห็นว่าเป็นอุปสรรคมากกว่า คือ ความมั่นใจ และความเขินอายในการวาดภาพการ์ตูน วิทยากรจึงต้องให้กำลังใจ อธิบาย และแนะนำเทคนิคการวาดการ์ตูนที่ช่วยให้คุณครูวาดได้ง่าย สร้างชิ้นงานได้สำเร็จ เพื่อสร้างความเชื่อมั่นในตนเอง จนสามารถนำไปสู่การสร้างสื่อการเรียนรู้ที่มีความหลากหลายตามสาขาวิชาของครูผู้สอน
โดยพื้นฐาน คุณครูมีความเข้าใจในเรื่องสื่อการเรียนการสอนที่ดี แต่ขาดทักษะการวาดภาพการ์ตูน การต่อยอดจินตนาการ พัฒนารูปแบบชิ้นงานจากสื่อการเรียนรู้ ให้แตกต่างจากสื่อพบเห็นทั่วไป
การอบรมครั้งนี้จึงเริ่มจากการให้ความรู้ ความเข้าใจเรื่องการใช้การ์ตูนในการพัฒนาสื่อการเรียนรู้ และเทคนิคการวาดภาพการ์ตูนอย่างง่าย ด้วยรูปทรง การวาดเส้นที่สวยงาม การระบายสี และการออกแบบตัวการ์ตูน เพื่อให้ผู้เข้าอบรมได้เกิดความมั่นใจในการคิดสร้างสรรค์ พัฒนาตัวการ์ตูน เพื่อใช้ในสื่อการเรียนรู้ด้วยตนเอง (ยังเป็นแนวทางให้คุณครูได้ใช้ในการสร้างผลงานทางวิชาการด้วย)
บรรยากาศการอบรมโดยรวม : การอบรมที่ไม่เน้นการบรรยายในเชิงวิชาการมากนัก แต่มุ่งเน้นให้ผู้เข้าอบรมได้ลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง จึงทำให้เกิดบรรยากาศสนุกสนาน ไม่เคร่งเครียด ก่อให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ รูปแบบใหม่ ๆ นำไปสู่ความภาคภูมิใจและความสุขเมื่อชิ้นงานสำเร็จ
สถานที่ อุปกรณ์ และบรรยากาศในการอบรม : สถานที่เหมาะสมกับจำนวนผู้เข้าอบรม จึงไม่แออัดมากนัก วิทยากรสามารถเดินให้คำแนะนำผู้เข้าอบรมได้อย่างทั่วถึง มีเพียงเสียงจากเวทีการแสดงที่อาจลอดเข้ามาภายในห้องอบรมในช่วงบ่าย แต่ก็ไม่เป็นอุปสรรค เนื่องจากการเรียนรู้ในช่วงบ่าย มักเป็นกิจกรรมปฏิบัติ ที่ผู้เข้าอบรมได้คิดสร้างสรรค์ชิ้นงานของตนเอง โดยมีอุปกรณ์การวาด การประดิษฐ์ ที่เตรียมไว้อย่างครบถ้วน เช่น กระดาษสี กาว กรรไกร ฯลฯ
ประเมินผลงาน : คุณครูมีความตั้งใจ และมุ่งมั่นในการจัดทำสื่อการเรียนรู้ให้เสร็จสมบูรณ์ แต่ด้วยรูปแบบการอบรมเชิงปฏิบัติการ (workshop) ซึ่งมีเวลาจำกัด จึงอาจไม่ได้ชิ้นงานที่สมบูรณ์ดังที่ออกแบบไว้ แต่ก็ทำให้ผู้เข้าอบรม (โดยรวม) ได้เห็นแนวความคิด นำไปสู่การพัฒนาต่อยอดชิ้นงาน โดยมีคำแนะนำของวิทยากรในช่วงท้าย ซึ่งจะเป็นประโยชน์ในการสร้างสื่อการสอนใหม่ ๆ
ความคาดหวัง : การได้ความสนับสนุนจากหน่วยงานรัฐ โรงเรียน และองค์กรต่าง ๆ ได้กระตุ้น สร้างแรงจูงใจ ส่งเสริมให้ผู้เข้าอบรมได้ฝึกคิดค้น สร้างสรรค์ผลงานใหม่ ๆ เพื่อนำไปใช้ประโยชน์ต่อการพัฒนาการศึกษาอย่างจริงจัง เช่น การประกวด การแสดงผลงาน ฯลฯ เมื่อคุณครูได้ตื่นตัว และเห็นความสำคัญของสื่อการเรียนการสอนของตนเองได้รับการยอมรับ ย่อมก่อให้เกิดความมั่นใจ และมุ่งมั่น ในการสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ ยิ่งขึ้น
อุปสรรคในการอบรม : ความเข้าใจในการเข้าร่วมการอบรม ครูบางคนบอกว่า ได้รับการมอบหมาย (คำสั่ง) จากผู้อำนวยการให้ร่วมการอบรมเพียงวันเดียว บางคนถูกมอบหมายให้เข้าร่วมการอบรมเฉพาะวันที่สอง จึงทำให้เกิดอุปสรรคในด้านความต่อเนื่อง คือ ผู้ที่อบรมวันแรก ไม่ได้นำทักษะการวาดภาพการ์ตูนที่ได้เรียนรู้ในวันแรก นำไปสร้างสรรค์ชิ้นงานในวันที่สอง ส่วนผู้ที่เข้าอบรมในวันที่สอง ขาดความรู้พื้นฐานในการวาดการ์ตูนซึ่งจะช่วยให้สร้างสรรค์ชิ้นงานได้ง่ายขึ้น
สุดท้ายของชื่นชมความตั้งใจ และไอเดียดี ๆ เด็ด ๆ ของคุณครูผู้เข้าร่วมการอบรมอีกครั้ง
ผมเชื่อว่า คุณครูบางคนที่เริ่มต้นด้วยความเขินอาย ไม่มั่นใจในทักษะการวาดการ์ตูนของตนเอง เมื่อได้ทดลอง ได้เรียนรู้ ได้สร้างสรรค์ผลงานด้วยตนเองแล้ว คงมีความภาคภูมิใจในตนเอง และได้นำประสบการณ์ คำแนะนำต่าง ๆ ไปต่อยอดในการพัฒนาสื่อเพื่อนำไปใช้ในโรงเรียนในการสร้างสื่อส่งเสริมการอ่าน การเรียนรู้ได้ง่ายขึ้น
สิทธิพร กุลวโรตตมะ (ครูอ๋า)