เหลียวหลัง แลหน้า จาก พ.ศ. 2483 – 2553 ฤากระบวนทัศน์สันติวิธี เช่น “พระเจ้าช้างเผือก” จะแล้งไร้ไปจากสังคมไทย

เหลียวหลัง แลหน้า จาก พ.ศ. 2483 – 2553

ฤากระบวนทัศน์สันติวิธี เช่น “พระเจ้าช้างเผือก” จะแล้งไร้ไปจากสังคมไทย

สุดใจ พรหมเกิด

ผู้จัดการ สถาบันการ์ตูนไทย มูลนิธิเด็ก

———————————————

                วันที่ 11 พฤษภาคม 2483 นวนิยาย The King of the White Elephantโดย นายปรีดี พนมยงค์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง ได้ก่อกำเนิดและประกาศจุดยืนชัดเจนว่า “นวนิยายเรื่องนี้จึงเขียนอุทิศขึ้นให้แก่ “สันติภาพ” เพราะว่า “ชัยชนะแห่งสันติภาพนั้น มิได้มีชื่อเสียงบรรลือนามน้อยไปกว่าชัยชนะแห่งสงครามแต่อย่างใด” “ ต่อมาโรงพิมพ์มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองได้ดำเนินการจัดพิมพ์ แล้วเสร็จวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2484, สมาคมธรรมศาสตร์ในลอสแองเจลีส ได้จัดพิมพ์อีกครั้งทั้งในต้นฉบับเดิมภาษาอังกฤษและฉบับแปลเป็นภาษาไทย เพื่อร่วมฉลองในวาระครบรอบ 45 ปี แห่งวันสันติภาพไทย วันที่ 16 สิงหาคม 2488 และอุดมการณ์ที่มั่นคงนั้นได้ส่งต่อเมื่อ “ปรีดีภาพยนตร์” ได้จัดฉายภาพยนตร์เสียงในฟิล์มภาษาอังกฤษตามต้นฉบับ ซึ่งใช้เวลาสร้างถึง 2 ปี โดยจัดฉายรอบปฐมทัศน์พร้อมกันในวันที่ 4 เมษายน 2484 ณ นครนิวยอร์ก, โรงภาพยนตร์ Happy theatre ประเทศสิงคโปร์ และศาลาเฉลิมกรุง ประเทศไทย เพื่อไม่เพียงสื่อสารให้เพื่อนชาวไทยได้ตระหนักถึงภัยสงครามซึ่งกำลังคืบ คลานใกล้เข้ามา แต่เพื่อประกาศและเรียกร้องให้ชาวโลกได้เห็นถึงการใฝ่สันติจากประชาชาติ เล็กๆ ที่มุ่งให้ใช้สันติวิธีเป็นทางเลือกสำคัญในการแก้ปัญหาความขัดแย้ง

                ซึ่งแม้ต่อมา มหาสงครามจากยุโรปได้ขยายลุกลามสู่ภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก จนกลายเป็นสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่สร้างผลกระเทือน เกิดความเสียหาย และความสูญเสียอย่างใหญ่หลวงจนกลบความพยายามเล็กๆในครั้งนั้น

                หากเมื่อ พ.ศ. 2538 วาระแห่งการฉลอง 100 ปี ภาพยนตร์โลก องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือยูเนสโก ก็ได้ประกาศรางวัลและจัดฉาย “พระเจ้าช้างเผือก” ในงานเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติ ที่ได้รับการอนุรักษ์แล้ว และอยู่ในหัวข้อ “ขันติธรรม” (Festival de films restaures ou retrouves sur le theme de la tolerance วันที่ 17 มกราคม 2538 รอบ 18.00 น.) นับเป็นการกลับมาทำหน้าที่รับใช้ชาติอย่างเงียบๆ อีกครั้งของ “พระเจ้าช้างเผือก” เป็นตัวแทนทางภูมิปัญญาและภูมิธรรมของชาติด้านภาพยนตร์

                ปี พ.ศ. 2553 ในวาระครบรอบ 110 ปีชาตกาลของรัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์ สถานการณ์ภายในประเทศและต่างประเทศยังมีข้อขัดแย้ง มีความรุนแรงทั้งต่อเพื่อนมนุษย์และความรุนแรงเชิงโครงสร้างมากขึ้นเรื่อยๆ จึงเห็นควรที่น่าจะได้ศึกษาแนวคิดนี้อย่างลึกซึ้ง “กระบวนการทัศน์สันติวิธีของปรีดี พนมยงค์ จาก “พระเจ้าช้างเผือก” งานวรรณกรรมและภาพยนตร์เพื่อสันติภาพ นับได้ว่าเป็นวิสัยทัศน์ที่ทรงคุณค่าของผู้นำไทย ในการพยายามทุกวิถีทางเพื่อประคับประคองประเทศอันเป็นที่รักให้ดำเนินสู่ สภาวะแห่งสันติสุข นับเป็นแนวทางสันติวิธีที่ก้าวหน้า ก่อนจะมีการเคลี่อนไหวอย่างเป็นรูปธรรมของงานวิชาการการศึกษา และการวิจัยเรื่องสันติภาพทั้งในระดับโลกและในประเทศไทย (สุรัยยา (เบ็ญโส๊ะ) สุไลมาน, 2544, กระบวนทัศน์สันติวิธีของปรีดี พนมยงค์? กรณีศึกษาเรื่องพระเจ้าช้างเผือก, กรุงเทพฯ : มูลนิธิเด็ก)

                และเพื่อให้การถ่ายทอดแนวคิดสันติวิธีในครั้งนี้ ส่งต่อถึงเยาวชนรุ่นใหม่ สถาบันการ์ตูนไทย มูลนิธิเด็ก จึงเลือกที่จะนำเสนอในรูปลักษณ์ของ “การ์ตูน”

                 พระเจ้าช้างเผือก ฉบับการ์ตูน ปี พ.ศ. 2553 เป็นผลงานสร้างสรรค์โดย “เรืองศักดิ์ ดวงพลา” ซึ่งเป็นนักการ์ตูนมือรางวัลระดับแถวหน้าของเมืองไทย (ผลงานรางวัล อาทิ โต๋เต๋ : รางวัลดีเด่นกลุ่มหนังสือการ์ตูน / นิยายภาพจากการประกวดหนังสือดีเด่นประจำปี พ.ศ. 2551กระทรวงศึกษาธิการ, รางวัลดีเด่น กลุ่มหนังสือสำหรับเด็ก วัย 10 – 12 ปี ประเภท comic bookโครงการ “รักลูกอวอร์ด” ครั้งที่ 5 ประจำปี พ.ศ. 2550, พระจันทร์ที่ไม่เคยโดนเหยียบ :รางวัลชนะเลิศ รางวัลเซเว่นบุคอวอร์ด  ครั้งที่ 4 (2550) ประเภทการ์ตูน, ยายทองใบใจร้าย : รางวัลดีเด่น ประเภทหนังสือการ์ตูน  / นิยายภาพ จากการประกวดหนังสือดีเด่นประจำปี พ.ศ. 2550 กระทรวงศึกษาธิการ, สุภาพบุรุษชื่อกุหลาบ สายประดิษฐ์ :รางวัลชมเชย ประเภทการ์ตูน / นิยายภาพ จากการประกวดหนังสือดีเด่น ประจำปี พ.ศ. 2549 กระทรวงศึกษาธิการ, ฯลฯ)

                แม้จะปรับแปลงเป็นฉบับการ์ตูน แต่การถ่ายทอดด้วยวิธีการเล่าเรื่องให้ “เด็กหญิงลำดวน” ได้เข้าใจและเห็นถึงภารกิจของผู้นำที่มีหัวใจของนักต่อสู้ที่เป็นแก่นแกนของ เรื่องยังคงแจ่มชัด

            “ประชาชนทุกค่ายล้วนรักชีวิตและปรารถนาสันติภาพ สงครามเกิดจากผู้นำเพียงไม่กี่คนที่กระหายอำนาจเท่านั้น” (ปรีดี พนมยงค์)

                นวนิยายอิงประวัติศาสตร์และจินตนาการ “พระเจ้าช้างเผือก” ของรัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์ได้นำเสนอวิสัยทัศน์ที่กว้างไกลและบทบาทผู้นำที่มิใช่แค่ปลุกเร้ามวล ชน, ทหาร เพื่อแสดงแสนยานุภาพของตนเอง แต่เสนอแนวคิดรักชาติและการป้องกันเอกราชอธิปไตย โดยการใช้วิธีการเจรจาอย่างสันติ การอยู่ร่วมกันอย่างสันติกับนานาประเทศ รวมถึงยึดหลักการให้อภัย มีขันติธรรม และความมีเมตตา กรุณาธรรมต่อกันระหว่างมนุษยชาติ ก้าวข้ามความเกลียดชังที่เห็นผู้รุกรานคือศัตรู ฯลฯ

                เหตุการณ์ที่ผู้นำของประเทศผู้รุกราน ยื่นข้อเสนอสันติภาพเพี่อขอ “ช้างเผือก” ซึ่งเป็นเกียรติภูมิของบ้านเมือง นับเป็นชนวนที่ยากจะหลีกเลี่ยงสงคราม หากแต่รัฐบุรุษอาวุโสได้หลีกเลี่ยงด้วยการจินตนาการ : จำกัดพื้นที่สงคราม ลงที่ “สงครามยุทธหัตถี” เพื่อให้ “ผู้นำ” ได้แสดงความเสียสละที่ยิ่งใหญ่และชาญฉลาดในการหยุด “ความสูญเสียและความตาย” ที่กำลังแผ่ขยายไปอีกมาก

                “การยุทธหัตถี” ของผู้นำทั้งสองฝ่ายและการปลดปล่อยผู้พ่ายแพ้เมื่อได้รับชัย เป็น “หัวใจ” ของการคืนสู่สันติด้วยอภัยวิถีและความปรองดองที่แท้จริง มิได้หยามเหยียดและไล่ล่าศัตรู ซึ่งรังแต่จะก่อความเคียดแค้น ชิงชัง จากรุ่นสู่รุ่นไม่สิ้นสุด

                ในภาวะที่สังคมไทยยังคงคุกรุ่นไปด้วยความขัดแย้งและความรุนแรง การใช้จินตนาการเพื่อสันติภาพขันติธรรม เช่น “พระเจ้าช้างเผือก” นับเป็นกระบวนทัศน์ที่ทรงคุณค่ายิ่ง เป็นการเปิดโอกาสให้ “งานศิลป์” ทุกประเภทได้ทำหน้าที่แสวงหาแนวทางสันติที่เหมาะสม เนื่องด้วยงานศิลป์มักจะติดปีกแห่งจินตนาการเพื่อพามนุษย์ไปพ้นจากโลกแห่ง ความรุนแรง ดังที่ลีโอ ตอลสตอย ผู้เขียน “สงครามและสันติภาพ”  กล่าวว่า “ศิลปะจักต้องทำลายความรุนแรง และมีแต่ศิลปะเท่านั้นที่ทำเช่นนี้ได้”

                และขณะที่ “งานศิลป์” กำลังทำหน้าที่ เราเองควรร่วมกันเพรียกร้องให้ผู้นำ ในทุกๆกลุ่ม ทุกๆด้าน ได้ร่วมสร้างจินตนาการบนความกล้าหาญ ด้วยหัวใจของความเป็นมนุษย์ที่อ่อนโยนเพื่อดูแลมวลชนทั้งกลุ่มของตนเอง และเพื่อนมนุษย์ร่วมชาติ เพื่อก้าวพ้นวิกฤตในครั้งนี้ ให้คืนกลับซึ่งดินแดนแห่งสันติสุขที่เราเคยมีร่วมกัน

 

ภาพปกนวนิยายเรื่อง พระเจ้าช้างเผือก และ

The King of the White Elephant

ฉบับปี พ.ศ. 2533

จัดพิมพ์โดยสมาคมธรรมศาสตร์

นครลอสแองเจอลีส

สหรัฐอเมริกา

 

ภาพปกนวนิยายเรื่อง พระเจ้าช้างเผือก และ The King of the White Elephant

ที่นำกลับมาพิมพ์อีกครั้งใน “หนังสือชุดครบรอบ 100 ปี ชาตกาล นายปรีดี พนมยงค์ รัฐบุรุษอาวุโส”

พระเจ้าช้างเผือก ฉบับการ์ตูน จัดพิมพ์โดยสถาบันการ์ตูนไทย มูลนิธิเด็ก

คุณเรืองศักดิ์ ดวงพลา ผู้สร้างสรรค์บทและภาพ พระเจ้าช้างเผือก ฉบับการ์ตูน