เรือห้องสมุดสัญจร
การอ่านหนังสือบนรถนั้นผู้ใหญ่ไม่แนะนำ เพราะตาจะพร่า แต่อ่านบนเรือสะดวกกว่า ยิ่งเรือลำใหญ่ไม่โคลงเคลง ถือเป็นกิจกรรมผ่อนคลายของเด็กๆ เอาทีเดียว เพราะฉะนั้น โลกนี้จึงมีเรือห้องสมุดเกิดขึ้นมามากหลาย ทั้งแบบล่องแม่น้ำไปจนถึงเดินสมุทร
เรือมหาาราชและเรือนางนพมาศเคยเป็นเรือซึ่งเสนาบดีกระทรวงศึกษาธิการใช้ออกตรวจราชการ ภายหลังมีการนำเรือนางนพมาศมาทำเป็นห้องสมุดเคลื่อนที่ให้บริการประชาชนตามแม่น้ำเจ้าพระยา ส่วนเรือมหาราช ตกแต่งเป็นเรือห้องสมุดเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ให้บริการสลับกับเรือนางนพมาศตั้งแต่ พ.ศ.2542 ทว่าหยุดให้บริการมานาน เนื่องจากชำรุดขาดการบำรุง จนกระทั่งปีนี้ นโยบายทศวรรษแห่งการอ่าน (ตั้งแต่พ.ศ.2552-2561) ของรัฐบาล ได้ชุบชีวิตเรือทั้งสองจนขับเคลื่อนออกจากท่าเรือได้อีกครั้ง
สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.) กระทรวงศึกษาธิการ ใช้งบประมาณ 1 ล้านบาทซ่อมแซมและปรับปรุงเรือมหาราชและเรือนางนพมาศเป็น เรือห้องสมุดสัญจรเพื่อใช้งานตามลำน้ำเจ้าพระยาตลอดปีนี้ เพื่อคนในชุมชนมีโอกาสเข้าถึงสาระความรู้ ความบันเทิงที่หลากหลาย จากหนังสือดีๆ รวมถึงของเล่นเสริมทักษะ และโสตทัศนูปกรณ์อำนวยความสะดวกตามสมควร
เรือห้องสมุดเป็นเรือสองชั้นสีขาว ทรงคลาสสิก ภายในมีชั้นซึ่งบรรจุหนังสือหลากชนิดรวมกันกว่า 4,000 เล่ม ไว้บริการทั้งอ่านและยืม มุมคอมพิวเตอร์ให้ค้นคว้าข้อมูลทางอินเตอร์เน็ต ที่น่าสนใจ ชั้นบนมีมุมนั่นเล่นพร้อมเครื่องดนตรี ของเล่นอุปกรณ์เสริมทักษะไว้บริการ เพื่อให้เข้าถึงผู้อ่านทุกเทศทุกวัย ตามแนวคิดห้องสมุดมีชีวิต
นายท้ายเรือนางนพมาศ ลุงฉลอง กัลยาวงศ์ เคยอยู่กับเรือลำนี้มาตั้งแต่ พ.ศ.2519 เล่าเรื่องอดีตว่า คนทั่วไปชอบยืมหนังสือนิยาย การ์ตูน บางคนยืมหนังสือที่นำไปใช้ประกอบอาชีพได้ อย่างการทำขนม ยืมทีหนึ่งก็ 7 วัน เวลาเรือผ่านกลับมาย่านนั้นอีกรอบก็นำมาคืน
เรือห้องสมุดสัญจรโฉมใหม่เป็นส่วนหนึ่งของโครงการห้องสมุด 3 ดีสัญจร (หนังสือดี บรรณารักษ์ดี สภาพแวดล้อมดี) ตามยุทธศาสตร์สร้างสิ่งแวดล้อมและบรรยากาศในการส่งเสริมการอ่าน เรือจะให้บริการแก่ประชาชนตามลำน้ำเจ้าพระยาระหว่างจังหวัดนนทบุรี ปทุมธานี และพระนครศรีอยุธยา โดยเฉพาะนนทบุรีจะเปิดให้บริการในวันจันทร์ พุธ ศุกร์ และวันเสาร์ที่ 3 ของเดือน ตั้งแต่เวลา 09.00-16.00 น. ณ ท่าเรือทั้งสิ้น 8 แห่ง
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการยืนยันว่าโครงการนี้จะต้องได้รับการส่งเสริมอย่างต่อเนื่อง นอกจากเรือห้องสมุด โครงการห้องสมุด 3 ดี ยังมีการสัญจรในรูปของรถโมบายที่จะวิ่งไปทั่วทุกชุมชน ทุกตำบล ครบทุกจังหวัด เริ่มต้นอย่างน้อยจังหวัดละ 1 คัน โดยมีกำหนดการชัดเจนว่าแต่ละสัปดาห์จะไปจอดให้บริการประชาชนในหมู่บ้านตำบลที่ใดบ้าง
ภาพจาก : http://khaosod.co.th