วัฒนธรรม&โลกาภิวัตน์ บางมุมจาก ‘แฮร์รี่ พอตเตอร์’

 

หากถามใครสักคนหรือหลายๆ คนว่า รู้จัก “แฮร์รี่ พอตเตอร์” ไหม ผลที่ออกมาต้องพยักหน้ากันหงึกๆ แน่นอน 

 

บางคนก็เป็นแฟนพันธุ์แท้อ่านแฮร์รี่ พอตเตอร์ ครบ 7 เล่ม พร้อมทั้งติดตามชมภาพยนตร์แฮร์รี่ พอตเตอร์ อีกครบ 6 ภาค หรือบางคนอ่านแค่หนังสือหรือดูแต่ภาพยนตร์ก็ตาม หรือแม้กระทั่งไม่เคยได้ติดตามแฮร์รี่ พอตเตอร์ไม่ว่าจะในรูปแบบใด ทว่าชื่อของแฮร์รี่ พอตเตอร์ และข่าวคราวความเคลื่อนไหวเกี่ยวกับแฮร์รี่ก็โด่งดังเข้าหู เสมือนรู้จักกันไปโดยปริยาย 

 

นั่นเพราะ “แฮร์รี่ พอตเตอร์” วรรณกรรมเยาวชน ผลงานเขียนของ “เจ.เค. โรว์ลิ่ง” ได้รับความนิยมจากนักอ่านทั่วโลก วรรณกรรมเยาวชนเรื่องนี้ถูกนำไปแปลแล้วถึง 67 ภาษา และอยู่ในมือผู้อ่านทั่วโลกกว่า 400 ล้านเล่ม แน่นอนล่ะรวมถึงประเทศไทยเราด้วย 

 

ล่าสุดได้เกิดงานประชุมระดับนานาชาติเกี่ยวกับแฮร์รี่ พอตเตอร์ โดย “ยูโกะ มัตสึโอกะ แฮร์ริส” เจ้าของสำนักพิมพ์และผู้แปลวรรณกรรมชุดแฮร์รี่ พอตเตอร์ ของประเทศญี่ปุ่น ได้จับมือกับองค์กรระดับโลกอย่างวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) และ Education International จัดการประชุมระดับนานาชาติขึ้นในหัวข้อ “การสนทนาทางวัฒนธรรมผ่านงานแปลแฮร์รี่ พอตเตอร์ : สู่โลกาภิวัตน์ด้วยการปรับให้เข้ากับท้องถิ่น” (Cultural Dialogue Through Harry Potter Translations : Globalization Through Localization) ณ สำนักงานใหญ่มูลนิธิซิโมนและซิโน เดล ดุกา กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส เพื่อเป็นการฉลอง “วันที่ระลึกสากลแห่งการรู้หนังสือ” (International Literacy Day) คือวันที่ 8 ก.ย.ของทุกปี โดยเนื้อหาของการประชุมเป็นเรื่องที่น่าสนใจมาก และมีผลต่อการพัฒนาการอ่านของประเทศต่างๆ ผ่านวรรณกรรมที่คนทั่วโลกรู้จัก นั่นคือ แฮร์รี่ พอตเตอร์ 

 

 

ในงานมีนักแปลวรรณกรรมเยาวชนแฮร์รี่ พอตเตอร์และผู้เชี่ยวชาญด้านวรรณกรรมมาร่วมเสวนาจาก 23 ประเทศ และได้รับเกียรติจาก โคอิจิโร มัสซึอุระ เลขาธิการองค์การศึกษาวิทยาศาสตร์ยูเนสโก และเลขาธิการประจำแห่ง Academie des Beaux-Arts de l’Institut de France มาเป็นประธานเปิดงาน 

 

ส่วนตัวแทนนักแปลจากประเทศไทยเข้าร่วมงานประชุมนานาชาติ คือ “สุมาลี บำรุงสุข” พร้อมทั้งมี สุวดี จงสถิตย์วัฒนา กรรมการผู้จัดการ และ คิม จงสถิตย์วัฒนา ผู้ช่วยกรรมการผู้จัดการ บริษัท นานมีบุ๊คส์ ถูกรับเชิญเป็นตัวแทนประเทศไทยไปร่วมการประชุมด้วย 

 

ในการนี้ “คิม จงสถิตย์วัฒนา” ได้เก็บตกนำประสบการณ์ดีๆ จากกรุงปารีส มาเล่าสู่คนไทยฟัง เริ่มตั้งแต่ โคอิจิโร มัสซึอุระ กล่าวในพิธีเปิดการประชุมว่า การแปลเป็นยุทธศาสตร์สำคัญที่จะสร้างเกราะกำบังด้านสันติภาพในใจแก่ประชาชนในโลก นักแปลจึงมีบทบาทสำคัญที่เป็นตัวกลางเชื่อมโยงและแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมผ่านภาษา ซึ่งเป็นรากฐานของการเรียนรู้และเข้าใจอารยธรรม อีกทั้งนักแปลยังเปรียบเสมือนข้อต่อที่เชื่อมโลกที่ถูกแบ่งออกเป็นส่วนด้วยความไม่เข้าใจกัน 

 

ตลอดทั้งงานแบ่งการสัมมนาออกเป็น 4 หัวข้อ คือ ผลกระทบของแฮร์รี่ พอตเตอร์ต่อโลก บทบาทของงานแปลและนักแปลแฮร์รี่ พอตเตอร์ ในการสื่อสารข้ามวัฒนธรรม ความท้าทายด้านภาษาและวัฒนธรรมในการแปลแฮร์รี่ พอตเตอร์ในบริบทของโลกาภิวัตน์ และการร่วมมือในการแปลระหว่างชาติ 

 

ยูโกะ มัตสึโอกะ แฮร์ริส ในฐานะหนึ่งในผู้ถ่ายทอดแฮร์รี่ พอตเตอร์สู่ภาษาญี่ปุ่น กล่าวว่า “ผู้แปลแฮร์รี่ พอตเตอร์ ทุกคนล้วนมีเรื่องราวมาเล่าขานกัน และงานนี้ทำให้เห็นได้ชัดเจนว่าแฮร์รี่ พอตเตอร์ได้รับความนิยมและชื่นชอบจากผู้อ่านทั่วโลกขนาดไหน” 

 

 

นักแปลจากชาติต่างๆ ได้สะท้อนหลากหลายความคิดเห็นในงานนี้ 

 

“ในประเทศจอร์เจีย มีคนบางกลุ่มต่อต้านหนังสือแฮร์รี่ พอตเตอร์ เพราะเหตุผลทางศาสนาจนถึงขั้นมีการเผาหนังสือด้วย แต่เด็กๆ ก็ยังแอบไปหามาอ่านจนได้” กาติ กันชาสห์วิลิ ผู้แปลจากประเทศจอร์เจีย กล่าว 

 

“คนอิสราเอลรักแฮร์รี่ พอตเตอร์ขนาดที่ยาย แม่ และลูกต้องทะเลาะกันว่าใครจะอ่านก่อน ซึ่งทำให้เกิดปรากฏการณ์ที่ครอบครัวอ่านหนังสือด้วยกันทั้ง 3 รุ่น” ความเห็นจาก กิลิ บาร์-ฮิลเลล เซโม ผู้แปลจากประเทศอิสราเอล 

 

“ประเทศบราซิลสัดส่วนของร้านหนังสือ 1 ร้านต่อประชากร 7 หมื่นคน ซึ่งนับว่าน้อยมาก แต่แฮร์รี่ พอตเตอร์ ก็ยังสร้างยอดขายได้มากถึงกว่า 6 ล้านเล่ม” (เทียบกับประเทศไทย คือ ยอดขาย 3 ล้านเล่ม) เรีย ไวเลอร์ ผู้แปลจากประเทศบราซิล บอก 

 

วิคเตอร์ โมโรโซว ผู้แปลจากยูเครนเล่าด้วยความปลาบปลื้มว่า “เด็กๆ ภูมิใจมากที่ได้อ่านแฮร์รี่ พอตเตอร์ เป็นภาษาประจำชาติ คือ ภาษายูเครน เพราะปกติแล้วคนยูเครนมักจะอ่านหนังสือภาษารัสเซียกัน” 

 

ด้านสุมาลี บำรุงสุข ในฐานะผู้แปลแฮร์รี่ พอตเตอร์ฉบับภาษาไทยกล่าวว่า “เด็กไทยรักแฮร์รี่ พอตเตอร์ มากจนสร้างชุมชนมักเกิลไทย ขึ้นและทำเว็บไซต์ได้อย่างยอดเยี่ยมอีกด้วย” 

 

สุวดี จงสถิตย์วัฒนา เสริมด้วยความภูมิใจว่า “จากความสำเร็จของแฮร์รี่ พอตเตอร์ นานมีบุ๊คส์ได้จัดโครงการส่งเสริมการอ่านเข้าโรงเรียนชื่อ Nanmeebooks Reading Club ซึ่งมีอายุ 9 ปีเท่ากับ แฮร์รี่ พอตเตอร์ ในประเทศไทย และตอนนี้มีสมาชิกเยาวชนที่รักการอ่านมากกว่า 2 ล้านคนแล้ว ทำให้เห็นว่าแฮร์รี่ พอตเตอร์เป็นหัวหอกให้คนไทยรักการอ่านจริงๆ” 

 

แต่ก็มีผู้แปลบางคน เช่น แอนดรูว์ วิลสัน ผู้แปลชาวอังกฤษที่แปลแฮร์รี่ พอตเตอร์เป็นภาษากรีกโบราณ เล่าให้ฟังว่า ในขณะที่นักแปลคนอื่นๆ ต้องรีบปั่นงานแปลจนหัวฟู เขากลับค่อยๆ แปล เพราะไม่มีชาวกรีกโบราณคอยอ่านหนังสือของเขา ซึ่งเป็นความต้องการของราชินีนักเขียน เจ.เค. โรว์ลิ่ง เองที่อยากให้มี แฮร์รี่ พอตเตอร์ ฉบับภาษาละตินและกรีกโบราณ 

 

 

ทุกคนในเวทีประชุมล้วนเห็นพ้องต้องกันว่า พ่อมดน้อยแฮร์รี่ มีอิทธิพลทำให้เด็กๆ และประชาชนของประเทศของตนสนใจอ่านหนังสือมากขึ้น และสร้างแรงบันดาลใจให้เด็กๆ อยากมีอนาคตที่ประสบความสำเร็จอีกด้วย 

 

วรรณกรรมเยาวชนระดับตำนาน “แฮร์รี่ พอตเตอร์” ปิดฉากลงด้วยเล่มอวสาน-แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับเครื่องรางยมทูต แต่เหล่าพ่อมดแม่มดยังสามารถร่ายมนตร์ให้คนทั่วโลกรักการอ่านได้อยู่เสมอ 

 

 

รายงานโดย :นกขุนทอง 

วันอังคารที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2552 

บันเทิง – ไลฟ์สไตล์ จาก : หนังสือพิมพ์โพสต์ทูเดย์