วัฒนธรรมส่งเสริมการอ่าน : หนังสือทำมือ ทางเลือกหนึ่งของการอ่าน

    

       เมื่อเราอยากอ่านหนังสือ แต่ว่าหนังสือแพง หรือหาหนังสือไม่ได้จะทำอย่างไร  เป็นไปได้ไหมที่เราจะทำหนังสือขึ้นมาเอง   หนังสือทำมือบ้านเรามีมาตั้งแต่ยุคสมุดข่อย หรือหนังสือใบลาน  ส่วนการเขียนเอง ออกแบบ วาดภาพประกอบ และเย็บเล่มเองที่เรียกกันว่า ‘หนังสือทำมือ’ นั้นเกิดขึ้นราว 8-9 ปี เห็นจะได้  แพร่หลายออกไป จนมีการจัดงานมหกรรมหนังสือทำมือขึ้นทุกปี  เรื่องหนังสือทำมือนี้เอง หลายท่านนำไปใช้ประโยชน์
      คุณพ่อคนหนึ่งลอกภาพประกอบ พร้อมกับแปลนิทานที่พิมพ์อยู่ในรูปปฏิทินภาษาอังกฤษลงบนกระดาษปอนด์ ตัดเป็นแผ่นๆ แล้วร้อยเชือกให้ลูกอ่าน  คุณแม่อีกคนแต่งนิทาน เล่าให้ลูกฟัง ปรากฏว่าเด็กๆ ชอบใจมาก คนโตที่เรียนอยู่ชั้นประถมเกิดแรงบันดาลใจนำไปวาดภาพ แม่จึงนำมาเย็บเล่มให้น้องอ่าน   คุณครูอีกท่านที่ อ.ลี้ จ.ลำพูนชักชวนเด็กนักเรียนออกไปสัมภาษณ์ผู้เฒ่าผู้แก่  จากนั้นนำตำนาน เรื่องเล่าที่ได้ฟังมาเขียนพร้อมกับวาดภาพประกอบ  กลายเป็นนิทานภาพในห้องสมุดที่ขาดแคลนหนังสือของโรงเรียน
      การอ่านนั้นเกิดขึ้นเมื่อ มีผู้อ่านและสิ่งที่ถูกอ่าน นั่นก็คือ หนังสือ   แม้ว่าหนังสือที่ผ่านกระบวนการพิมพ์จะมีรูปเล่มสวยงาม สีสันสดใส  แต่เมื่อราคาแพงเกินไป หนังสือทำมือก็พอทดแทนได้  กระบวนการทำหนังสือเองยังช่วยส่งเสริมเด็ก ๆ ในด้านต่าง ๆ  เช่น เรื่องความคิดสร้างสรรค์  ความสามารถในการใช้มือ  ตลอดจนสายสัมพันธ์ในครอบครัว  หนูน้อยจากตัวอย่างข้างต้นชอบนิทานจากปฏิทินเรื่องลาร์ หมีขั้วโลกเป็นพิเศษ เพราะเนื้อเรื่องสนุกและพ่อให้เธอระบายสีได้ตามใจนึก  เด็กอีกคนก็รู้สึกอัศจรรย์ใจที่เห็นเรื่องที่แม่เล่ากลายเป็นภาพ  จนถึงกับถามแม่ว่า เมื่อไหร่เรื่องนี้จะเป็นซีดี  ส่วนวิธีการของคุณครูลี้นั้นเป็นแบบยิงนกทีเดียวได้สองตัว  กล่าวคือ ทำให้เด็กได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ชุมชนผ่านปู่ย่าตายาย  พร้อมทั้งได้ผลงาน หนังสือนิทานที่เขียนและวาดด้วยฝีมือของเขาเอง
      ที่จริงแล้ว แม้ว่าควรจะมีหนังสือกระจายไปถึงทุกครัวเรือนก็ตาม  แต่ระหว่างการดำเนินการนั้น  เราสามารถ ‘อ่าน’ได้โดยไม่ต้องรอ  อาศัยการสืบค้น การแต่งขึ้นใหม่ หรือการคัดลอกจากหนังสือนิทานดีๆ   เพราะเด็ก ๆ นั้น แม้แต่เรื่องที่ไม่ค่อยเป็นเรื่อง เขาก็รู้สึกสนุกได้   ทุกครอบครัว  ไม่พ่อหรือแม่คงเคยด้นสดนิทานให้ลูกฟัง ยามอยู่นอกบ้าน หาหนังสือไม่ได้ หรือเวลาที่เขาเบื่อหน่ายเรื่องเดิมๆ  ถ้านิทานที่แต่งนั้น เด็กสนุกสนาน หัวเราะชอบใจและอยากฟังอีก เมื่อเราสามารถแปรมันเป็นตัวหนังสือ  ถึงแม้จะเป็นหนังสือทำมือ แต่ก็ได้สร้างองค์ประกอบที่สำคัญข้อหนึ่งของการอ่านแล้ว

 

ภาพจาก:http://gotoknow.org/