ระลึก100 ปี ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช
วันก่อนมีน้อง ๆ จาก อสมท.มาพูดคุยกับผมเรื่องอาจารย์ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช เพื่อนำไปประกอบในงานที่ระลึก100 ปี ของอาจารย์ ในวันที่ 18 เมษายน ศกนี้ ที่บ้านซอยสวนพลู ทางทีมงานกำหนดให้ผมพูดถึงอาจารย์ในฐานะที่ท่านเป็นสื่อมวลชน
จริง ๆ แล้ว อาจารย์ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ เป็นคนที่มีหลายมิติ และทรงภูมิรู้อย่างสูงในมิตินั้น ๆ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเศรษฐศาสตร์ ประวัติศาสตร์ รัฐศาสตร์ ตลอดจนศิลปะแขนงต่าง ๆ ทั้งงานเขียนทุกประเภท และการแสดงตั้งแต่ลิเก ลำตัด จนถึงโขน ละคร และภาพยนตร์ แต่ในส่วนของสื่อมวลชนนั้น ถือได้ว่าเป็นงานที่อาจารย์มีความเชี่ยวชาญและทุ่มเทความรักให้อย่างมาก
มิติด้านสื่อมวลชนที่เด่นชัดของอาจารย์ก็คือหนังสือพิมพ์สยามรัฐ ซึ่งได้ถือกำเนิดขึ้นเมื่อวันที่ 25 มิถุนายน 2493นับถึงปัจจุบันก็มีอายุ 60 กว่าปีแล้วล่ะครับ นับเป็นหนังสือพิมพ์รายวันที่มีอายุยืนยาวที่สุดของประเทศไทย หนังสือพิมพ์ฉบับนี้อาจารย์เป็นผู้กำหนดรูปแบบและทำหน้าที่บริหารตั้งแต่ต้น โดยมีคุณสละ ลิขิตกุล ดำรงตำแหน่งบรรณาธิการคนแรก นอกจากนี้อาจารย์ยังเขียนคอลัมน์ประจำในหน้า 5 ของหนังสือพิมพ์ฉบับนี้ด้วย ซึ่งมีแฟนนานุแฟนติดกันเกรียว เพราะคอลัมน์ของอาจารย์เปรียบเสมือนการจับชีพจรของประเทศไทย เพื่อบอกอาการทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม ของรัฐบาลและอารมณ์ความรู้สึกของประชาชน ณ เวลานั้น เสน่ห์ในงานเขียนของอาจารย์ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์อยู่ที่การเขียนแบบตรงใจคนอ่าน กล่าวคือเป็นเรื่องที่คนทั่วไปอัดอั้นตันใจแต่พูดอะไรไม่ออก คอลัมน์ของอาจารย์จึงเป็นเสมือนปากและเสียงของคนไทย ด้วยวิธีการพูดแบบไทย ๆ นั่นคือเป็นเชิงประชดประเทียด ถึงลูกถึงคน และมีอารมณ์ขัน
สยามรัฐในยุคของอาจารย์เป็นหนังสือพิมพ์ข่าวสารในมาตรฐานสากล คือหน้าแรกจะไม่มีพาดหัวข่าวที่หวือหวาน่าตื่นเต้น และเป็นการพิมพ์แบบขาว-ดำ ปราศจากสีสัน ที่สำคัญ อาจารย์เน้นในเรื่องความจงรักภักดีต่อสถาบันพระมหากษัตริย์ โดยกำหนดไว้ในข้อที่ 1 แห่งบัญญัติ 10 ประการ ของหนังสือพิมพ์สยามรัฐ นอกจากนี้ระมัดระวังเรื่องการใช้ราชาศัพท์ในหนังสือพิมพ์เป็นอย่างมาก ดังที่คุณสละ ลิขิตกุล ได้เล่าไว้ในหนังสือ “ในหลวงกับคึกฤทธิ์” จัดพิมพ์โดยสำนักพิมพ์สรรพศาสตร์ เมื่อ พ.ศ.2546 ว่า “คุณชายเอาใจใส่ในเรื่องราชาศัพท์ในการเขียนที่จะลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์สยามรัฐเป็นกรณีพิเศษ นักข่าว นักเขียนคนใด เขียนเรื่องเกี่ยวกับในหลวงโดยใช้ราชาศัพท์ไม่ถูกต้องแล้ว ผมซึ่งเป็นบรรณาธิการจะต้องถูกเอ็ดทุกครั้งไป” และ “ถึงกับสั่งผมไว้ว่า ถ้านักข่าวคนใดมีเรื่องที่จะเขียนเกี่ยวกับในหลวงแล้ว ให้นำเรื่องที่จะเขียนมาเล่าเป็นการสรุปให้ท่านฟังก่อน และเมื่อเขียนข่าวนั้นไปแล้วใช้ราชาศัพท์ในการเขียนไม่ถูกเพราะไม่รู้ ก็ขอให้ถามท่านได้ทุกเวลา” คุณสละยังเล่าว่า ครั้งหนึ่งอาจารย์เคยสั่งเผาหนังสือพิมพ์สยามรัฐทิ้ง เนื่องจากมีการใช้ราชาศัพท์ผิด
สำหรับกระบวนของข่าว บทความ และคอลัมน์ต่าง ๆ ที่ลงพิมพ์ในสยามรัฐยุคนั้น ก็ล้วนเป็นที่ยอมรับในคมความคิดและฝีไม้ลายมือของนักเขียนและคอลัมนิสต์ทุกคน จึงทำให้สยามรัฐเป็นประดุจสถาบันด้านสื่อสารมวลชนแห่งหนึ่งของประเทศที่ผู้ซึ่งเคยผ่านสถาบันแห่งนี้จำนวนมากได้ก้าวสู่ความเป็นคนหนังสือพิมพ์ และนักคิดนักเขียน ที่มีคุณภาพ
ในส่วนของอาจารย์ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ นั้น ท่านได้เคยกล่าวว่า ท่านยึดหลักในการเขียนคอลัมน์และบทความ อยู่ 3 ประการ คือความสุภาพ มีเมตตา และมีอารมณ์ขัน ซึ่งผมคิดว่าน่าที่ผู้ที่จะทำหน้าที่สื่อมวลชนทั้งหลายสมควรยึดถือและนำไปปฏิบัติตาม
ครับ ยังไงผมก็คงจะพูดถึงอาจารย์ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ได้ไม่ครบถ้วนหรอกครับ ขอให้ถือว่าทั้งหมดนี้เป็นเพียง 1 ใน 100 ในวาระ 100 ปี ของท่านก็แล้วกันครับ
……………………………….
ประภัสสร เสวิกุล
ลงพิมพ์ในนสพ.คม ชัด ลึก วันจันทร์ที่ 18 เมษายน พ.ศ. 2554